Çfarë kuptojmë me termin krime lufte? – Definuar në bazë të ligjëve ndërkombëtare

Last updated Oct 19, 2023

Historiati i termit

Edhe pse ndalimi i sjelljeve të caktuara në zhvillimin e konfliktit të armatosur mund të gjurmohet shumë shekuj më herrët, koncepti i krimeve të luftës u zhvillua veçanërisht në fund të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të, kur e drejta ndërkombëtare humanitare, e njohur gjithashtu si ligji i konfliktit të armatosur, u kodifikua. Konventat e Hagës të miratuara në 1899 dhe 1907 fokusohen në ndalimin e palëve ndërluftuese për të përdorur mjete dhe metoda të caktuara të luftës. Disa traktate të tjera të lidhura janë miratuar që atëherë. Në të kundërt, Konventa e Gjenevës e 1864 dhe Konventat pasuese të Gjenevës, veçanërisht katër Konventat e Gjenevës të 1949 dhe dy Protokollet Shtesë të 1977, fokusohen në mbrojtjen e personave që nuk marrin pjesë ose nuk deshirojnë të marrin më pjesë në konfiktin armiqësorë. Si ligji i Hagës ashtu edhe ligji i Gjenevës identifikojnë disa nga shkeljet e normave të tij, edhe pse jo të gjitha, si krime lufte. Megjithatë, nuk ka asnjë dokument të vetëm në të drejtën ndërkombëtare që kodifikon të gjitha krimet e luftës. Listat e krimeve të luftës mund të gjenden si në të drejtën ndërkombëtare humanitare ashtu edhe në traktatet e së drejtës penale ndërkombëtare, si dhe në të drejtën zakonore ndërkombëtare.

Konventat e Gjenevës të vitit 1949 janë ratifikuar nga të gjitha Shtetet Anëtare të Kombeve të Bashkuara, ndërsa Protokollet Shtesë dhe traktatet e tjera ndërkombëtare të së drejtës humanitare nuk kanë arritur ende të njëjtin nivel pranimi. Megjithatë, shumë nga rregullat e përfshira në këto traktate janë konsideruar si pjesë e së drejtës zakonore dhe, si të tilla, janë të detyrueshme për të gjitha shtetet (dhe palët e tjera në konflikt), pavarësisht nëse shtetet i kanë ratifikuar ose jo vetë traktatet. Për më tepër, shumë rregulla të së drejtës ndërkombëtare zakonore zbatohen si në konfliktet e armatosura ndërkombëtare ashtu edhe në ato jondërkombëtare, duke zgjeruar në këtë mënyrë mbrojtjen e ofruar në konfliktet e armatosura jondërkombëtare, të cilat rregullohen vetëm nga neni i përbashkët 3 i katër Konventave të Gjenevës dhe Protokollit Shtesë. II.

Përkufizimi i termit

Statuti i Romës i Gjykatës Ndërkombëtare Penale / Neni 8 / Krimet e luftës

Gjykata do të ketë juridiksion në lidhje me krimet e luftës, veçanërisht kur ato kryhen si pjesë e një plani ose politike ose si pjesë e një kryerjeje në shkallë të gjerë të krimeve të tilla.
Për qëllimet e këtij Statuti, “krime lufte” do të thotë:
- Shkelje të rënda të Konventave të Gjenevës të 12 gushtit 1949, përkatësisht, ndonjë nga aktet e mëposhtme kundër personave ose pronës së mbrojtur sipas dispozitave të Konventës përkatëse të Gjenevës:
  - Vrasje të qëllimshme
  - Torturë ose trajtim çnjerëzor, duke përfshirë eksperimentet biologjike;
  - Shkaktimi i qëllimshëm i vuajtjeve të mëdha, ose dëmtimit të rëndë të trupit ose shëndetit;
  - Shkatërrimi dhe konfiskim i gjerë i pronës, i pajustifikuar nga nevoja ushtarake dhe i kryer në mënyrë të paligjshme dhe të paarsyeshme;
  - Detyrimi i një të burgosuri lufte ose një personi tjetër të mbrojtur për të shërbyer në forcat e një fuqie armiqësore;
  - Heqja me dashje e një të burgosuri lufte ose një personi tjetër të mbrojtur nga të drejtat e gjykimit të drejtë dhe të rregullt;
  - Dëbimi apo transferimi i paligjshëm ose kufizim apo izolim i paligjshëm;
  - Marrja e pengjeve.
- Shkelje të tjera serioze të ligjeve dhe zakoneve të zbatueshme në konfliktin e armatosur ndërkombëtar, brenda kornizës së përcaktuar të së drejtës ndërkombëtare, përkatësisht, ndonjë nga aktet e mëposhtme:
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër popullatës civile si të tillë ose kundër civilëve individualë që nuk marrin pjesë drejtpërdrejt në armiqësi;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër objekteve civile, pra objekteve që nuk janë objektiva ushtarake;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër personelit, instalimeve, materialeve, njësive ose automjeteve të përfshira në një ndihmë humanitare ose mision paqeruajtës në përputhje me Kartën e Kombeve të Bashkuara, për sa kohë që ata kanë të drejtën e mbrojtjes që u jepet civilëve ose objekteve civile sipas ligjit ndërkombëtar të konfliktit të armatosur;
  - Nisja e qëllimshme e një sulmi duke ditur se një sulm i tillë do të shkaktojë humbje të rastësishme të jetës ose lëndime të civilëve ose dëmtim të objekteve civile ose dëmtim të gjerë, afatgjatë dhe të rëndë të mjedisit natyror, i cili do të ishte qartazi i tepruar në lidhje me avantazhin e përgjithshëm konkret dhe të drejtpërdrejtë ushtarak të parashikuar
  - Sulmimi ose bombardimi, me çfarëdo mjeti, i qyteteve, fshatrave, banesave ose ndërtesave të pambrojtura dhe që nuk janë objektiva ushtarake;
  - Vrasja ose plagosja e një luftëtari i cili, pasi ka ulur armët ose nuk ka më mjete mbrojtëse, dhe është dorëzuar ndaj forcës kundërshtare;
  - Përdorimi i pahijshëm i flamurit të armëpushimit, i flamurit ose i shenjave dhe uniformave ushtarake të armikut ose të Kombeve të Bashkuara, si dhe i emblemave dalluese të Konventave të Gjenevës, që rezulton me vdekje ose lëndime të rënda personale;
  - Transferimin, e drejtpërdrejt ose tërthorazi, të popullsise së Fuqisë pushtuese në territorin që ajo pushton, ose dëbimi ose transferimi i të gjithë ose pjesëve të popullsisë së territorit të pushtuar brenda ose jashtë këtij territori të tyre të pushtuar;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër ndërtesave të dedikuara për fe, arsim, art, shkencë ose qëllime bamirësie, monumente historike, spitale dhe vende ku mblidhen të sëmurët dhe të plagosurit, me kusht që të mos jenë objektiva ushtarakë;
  - Subjektimi i personave të cilët janë në pushtetin e një pale kundërshtare ndaj gjymtimit fizik ose eksperimenteve mjekësore ose shkencore të çfarëdo lloji që nuk justifikohen nga trajtimi mjekësor, dentar ose spitalor i personit në fjalë dhe që nuk kryhen në interesin e tij/saj, dhe të cilat shkaktojnë vdekjen ose rrezikojnë seriozisht shëndetin e personit ose personave të tillë;
  - Vrasja ose plagosja e pabesë e individëve që i përkasin kombit ose ushtrisë armiqësore;
  - Të deklaruar se nuk do të tregohet mëshirë;
  - Shkatërrimi ose kapja e pronës së armikut, përveç rasteve kur një shkatërrim ose kapje e tillë kërkohet në mënyrë imperative nga nevojat e luftës;
  - Deklarimi sikur të shfuqizuar, të pezulluar ose të papranueshëm në gjykatë të drejtat dhe veprimet e shtetasve të palës armiqësore;
  - Detyrimi i shtetasve të palës armiqësore për të marrë pjesë në operacionet e luftës të drejtuara kundër vendit të tyre, edhe nëse ata ishin në shërbim të palës ndërluftuese përpara fillimit të luftës;
  - Plaçkitja e një qyteti ose vendi, edhe kur kjo ndodh me sulm;
  - Përdorimi i armëve helmuese ose të helmuara;
  - Përdorimi i gazeve asfiksuese, helmuese ose të tjera, dhe të gjitha lëngjeve, materialeve ose pajisjeve analoge;
  - Përdorimi i plumbave që zgjerohen ose rrafshohen lehtësisht në trupin e njeriut, të tilla si plumba me një mbështjellës të fortë që nuk mbulon plotësisht bërthamën ose është shpuar me prerje;
  - Përdorimi i armëve, predhave dhe materialeve dhe metodave të luftës që janë të një natyre që shkaktojnë lëndime të tepërta ose vuajtje të panevojshme ose që janë në thelb të padiskriminuara në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare të konfliktit të armatosur, me kusht që këto armë, predha dhe materiale dhe metoda të luftës janë objekt i një ndalimi gjithëpërfshirës dhe përfshihen në një aneks të këtij Statuti, me një ndryshim në përputhje me dispozitat përkatëse të përcaktuara në nenet 121 dhe 123;
  - Kryerja e fyerjeve ndaj dinjitetit personal, në veçanti trajtimi poshtërues dhe nënçmues;
  - Kryerja e përdhunimit, skllavërisë seksuale, prostitucionit të detyruar, shtatzënisë së detyruar, siç përcaktohet në nenin 7, paragrafi 2 (f), sterilizimi i detyruar ose çdo formë tjetër e dhunës seksuale që përbën gjithashtu një shkelje të rëndë të Konventave të Gjenevës;
  - Shfrytëzimi i prezencës së civilëve ose personave tjerë të mbrojtur për t’i bërë pika, zona ose forca ushtarake të caktuara të imunizuara nga operacionet ushtarake;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër ndërtesave, materialeve, njësive mjekësore dhe transportit, dhe personelit që përdorin emblemat dalluese të Konventave të Gjenevës në përputhje me të drejtën ndërkombëtare;
  - Të shkaktuarit të qëllimshëm të vdekjes përmes urisë së civilëve si një metodë lufte duke i privuar ata nga objektet e domosdoshme për mbijetesën e tyre, duke përfshirë pengimin e qëllimshëm ndaj ndihmave humanitare të furnizuar siç parashikohet në Konventat e Gjenevës;
  - Rekrutimi ose regjistrimi i fëmijëve nën moshën pesëmbëdhjetë vjeç në forcat e armatosura kombëtare ose përdorimi i tyre për të marrë pjesë aktive në armiqësi.
- Në rastin e një konflikti të armatosur jo të karakterit ndërkombëtar, shkelje të rënda të nenit 3 të përbashkët për katër Konventat e Gjenevës të 12 gushtit 1949, përkatësisht, ndonjë nga aktet e mëposhtme të kryera kundër personave që nuk marrin pjesë aktive në armiqësi, duke përfshirë anëtarët e forcat e armatosura që kanë dorëzuar armët dhe ato të vendosur në “hors de combat” për shkak të sëmundjes, plagëve, ndalimit ose ndonjë shkaku tjetër:
  - Dhuna ndaj jetës dhe personit, në veçanti vrasje të të gjitha llojeve, gjymtim, trajtim mizor dhe torturë;
  - Kryerja e fyerjeve ndaj dinjitetit personal, në veçanti trajtimi poshtërues dhe nënçmues;
  - Marrja e pengjeve;
  - Dhënia e dënimeve dhe kryerja e ekzekutimeve pa një vendim të mëparshëm të shpallur nga një gjykatë e formuar rregullisht, duke dhënë të gjitha garancitë gjyqësore të cilat përgjithësisht njihen si të domosdoshme.
- Paragrafi 2 (c) zbatohet për konfliktet e armatosura jo të karakterit ndërkombëtar dhe si rrjedhim nuk zbatohet për situatat e trazirave dhe tensioneve të brendshme, si trazirat, aktet e izoluara dhe sporadike të dhunës ose akte të tjera të natyrës së ngjashme.
- Shkelje të tjera serioze të ligjeve dhe zakoneve të zbatueshme në konfliktet e armatosura jo të karakterit ndërkombëtar, brenda kornizës së përcaktuar të së drejtës ndërkombëtare, përkatësisht, ndonjë nga aktet e mëposhtme:
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër popullatës civile si të tillë ose kundër civilëve individualë që nuk marrin pjesë drejtpërdrejt në armiqësi;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër ndërtesave, materialeve, njësive mjekësore dhe transportit, dhe personelit duke përdorur emblemat dalluese të Konventave të Gjenevës në përputhje me të drejtën ndërkombëtare;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër personelit, instalimeve, materialeve, njësive ose automjeteve të përfshira në një ndihmë humanitare ose mision paqeruajtës në përputhje me Kartën e Kombeve të Bashkuara, për sa kohë që ata kanë të drejtën e mbrojtjes që u jepet civilëve ose objekteve civile sipas ligjit ndërkombëtar të konfliktit të armatosur;
  - Drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër ndërtesave të dedikuara për fe, arsim, art, shkencë ose qëllime bamirësie, monumente historike, spitale dhe vende ku mblidhen të sëmurët dhe të plagosurit, me kusht që të mos jenë objektiva ushtarakë;
  - Plaçkitja e një qyteti ose vendi, edhe kur merret me sulm;
  - Kryerja e përdhunimit, skllavërisë seksuale, prostitucionit të detyruar, shtatzënisë së detyruar, siç përcaktohet në nenin 7, paragrafi 2 (f), sterilizimi i detyruar dhe çdo formë tjetër e dhunës seksuale që përbën gjithashtu një shkelje të rëndë të nenit 3 të përbashkët për katër Konventat e Gjenevës;
  - Rekrutimi ose regjistrimi i fëmijëve nën moshën pesëmbëdhjetë vjeç në forcat ose grupet e armatosura ose përdorimi i tyre për të marrë pjesë aktive në armiqësi;
  - Urdhërimi i zhvendosjes së popullatës civile për arsye që lidhen me konfliktin, përveç rasteve kur siguria e civilëve të përfshirë ose arsye të domosdoshme ushtarake e kërkojnë këtë;
  - Vrasja ose plagosja e pabesë e një kundërshtari luftarak;
  - Të deklaruarit se nuk do të tregohet mëshirë;
  - Subjektimi i personave që janë në pushtetin e një pale tjetër në konflikt ndaj gjymtimit fizik ose eksperimenteve mjekësore ose shkencore të çfarëdo lloji që nuk justifikohen nga trajtimi mjekësor, dentar ose spitalor i personit në fjalë dhe nuk kryhen në interesin e tij/saj, dhe që shkaktojnë vdekjen ose rrezikojnë seriozisht shëndetin e personit ose personave të tillë;
  - Shkatërrimi ose sekuestrimi i pronës së një kundërshtari, përveç nëse një shkatërrim ose sekuestrim i tillë kërkohet në mënyrë imperative nga nevojat e konfliktit;
- Paragrafi 2 (e) zbatohet për konfliktet e armatosura jo të karakterit ndërkombëtar dhe si rrjedhojë nuk zbatohet për situatat e trazirave dhe tensioneve të brendshme, si trazirat, aktet e izoluara dhe sporadike të dhunës ose akte të tjera të natyrës së ngjashme. Ai zbatohet për konfliktet e armatosura që ndodhin në territorin e një shteti kur ka konflikt të armatosur të zgjatur midis autoriteteve qeveritare dhe grupeve të armatosura të organizuara ose midis grupeve të tilla.
Asgjë në paragrafin 2 (c) dhe (e) nuk do të ndikojë në përgjegjësinë e një qeverie për të ruajtur ose rivendosur ligjin dhe rendin në shtet ose për të mbrojtur unitetin dhe integritetin territorial të shtetit, me të gjitha mjetet legjitime.

Elementet e krimit

Krimet e luftës janë ato shkelje të së drejtës ndërkombëtare humanitare (të traktatit ose të së drejtës zakonore) që sjellin përgjegjësi penale individuale sipas të drejtës ndërkombëtare. Si rezultat, dhe në kontrast me krimet e gjenocidit dhe krimet kundër njerëzimit, krimet e luftës duhet të ndodhin gjithmonë në kontekstin e një konflikti të armatosur, qoftë ndërkombëtar apo jo ndërkombëtar.

Çfarë përbën një krim lufte mund të ndryshojë, në varësi të faktit nëse një konflikt i armatosur është ndërkombëtar apo jo ndërkombëtar. Për shembull, neni 8 i Statutit të Romës i kategorizon krimet e luftës si më poshtë:

Shkelje të rënda të Konventave të Gjenevës të vitit 1949, lidhur me konfliktin e armatosur ndërkombëtar;
Shkelje të tjera serioze të ligjeve dhe zakoneve të zbatueshme në konfliktet e armatosura ndërkombëtare;
Shkelje të rënda të nenit 3 të përbashkëta për katër Konventat e Gjenevës të vitit 1949, lidhur me konfliktin e armatosur jo të karakterit ndërkombëtar;
Shkelje të tjera të rënda të ligjeve dhe zakoneve të zbatueshme në konfliktet e armatosura jo të karakterit ndërkombëtar.

Nga një këndvështrim më thelbësor, krimet e luftës mund të ndahen në:
a) krime lufte kundër personave që kërkojnë mbrojtje të veçantë;
b) krimet e luftës kundër atyre që ofrojnë ndihmë humanitare dhe operacione paqeruajtëse;
c) krimet e luftës kundër pronës dhe të drejtave të tjera;
d) metodat e ndaluara të luftës; dhe
e) mjetet e ndaluara të luftës.

Disa shembuj të akteve të ndaluara përfshijnë: vrasjen; gjymtimi, trajtimi mizor dhe tortura; marrja e pengjeve; drejtimi i qëllimshëm i sulmeve kundër popullatës civile; drejtimin e qëllimshëm të sulmeve kundër ndërtesave të dedikuara për fe, arsim, art, shkencë ose qëllime bamirësie, monumente historike ose spitale; plaçkitje; përdhunimi, skllavëria seksuale, shtatzënia e detyruar ose çdo formë tjetër e dhunës seksuale; rekrutimi ose regjistrimi i fëmijëve nën moshën 15 vjeç në forcat ose grupet e armatosura ose përdorimi i tyre për të marrë pjesë aktive në armiqësi.

Krimet e luftës përmbajnë dy elemente kryesore:

Një element kontekstual: “sjellja ka ndodhur në kontekst dhe është shoqëruar me një konflikt të armatosur ndërkombëtar/jondërkombëtar”;
Një element mendor: qëllimi dhe njohuria si në lidhje me aktin individual ashtu edhe në elementin kontekstual.

Ndryshe nga gjenocidi dhe krimet kundër njerëzimit, krimet e luftës mund të kryhen kundër një shumëllojshmërie viktimash, qofshin luftëtarë ose jo, në varësi të llojit të krimit. Në konfliktet e armatosura ndërkombëtare, viktimat përfshijnë pjesëtarë të plagosur dhe të sëmurë të forcave të armatosura në terren dhe në det, të burgosur lufte dhe persona civilë. Në rastin e konflikteve të armatosura jondërkombëtare, mbrojtja u ofrohet personave që nuk marrin pjesë aktive në armiqësi, duke përfshirë anëtarët e forcave të armatosura që kanë dorëzuar armët dhe ata që janë vendosur ‘hors de combat’ për shkak të sëmundjes, plagëve, ndalimit ose ndonjë shkak tjetër. Në të dyja llojet e konflikteve, mbrojtja i ofrohet edhe personelit mjekësor dhe fetar, punonjësve humanitar dhe personelit të mbrojtjes civile.

Burimi: faqja zyrtare e Kombëve të Bashkuar

Përmblodhi dhe përshtati:

www.studentet.mk